Uzun süreden beri gündemde olan, Emeklilikte Yaşa Takılanlar (“EYT”) olarak bilinen, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde (”TBMM”) 01.03.2023 tarihli Genel Kurul’da kabul edilen ve 03.03.2023 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan Sosyal Sigortalar ve Genel sağlık Sigortası Kanunu ile 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (“Kanun”) ile 8 Eylül 1999 tarihi ve öncesinde sigortalı olanların emekli olabilmesine ilişkin şartlar yeniden düzenlenmiştir.
Bu çerçevede, işverenler ve işçilerin hak ve yükümlülüklerini özetlemek amacıyla bilgi notu hazırlanmıştır. Belirtmek isteriz ki, mevcut yasal değişiklik kapsamında hazırlanan bir not olup, sonrasında gereçekleşecek ikincil mevzuatlarda değişiklikler ve yeni düzenlemeler ayrıca değerlendirilmelidir.
Kimler Eyt Kapsaminda Emekli Olabilecektir?
Öncelikli şart, çalışanın 8 Eylül 1999 tarihi ve öncesinde sigorta girişinin yapılmış olmasıdır. Bunun yanında, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu 4/1-(a) statüsündeki çalışanların:
- Kadın sigortalı ise 20, erkek sigortalı ise 25 yıllık sigortalılık süresini tamamlaması,
- İlk defa sigortalı olunan tarihe göre kademeli olarak değişen 5000 ila 5975 prim günü ödemesini sağlaması gerekmektedir.
Bu şartların sağlanmış olması halinde yaş sınırı aranmaksızın çalışan emekli olabilecektir.
Teşvikler
Sosyal Güvenlik Destek Primi (SGDP):
İlk kez yaşlılık veya emekli aylığı bağlananlardan, yaşlılık veya emekli aylığı talebi nedeniyle işten ayrılış bildirgesi verilenlerin işten ayrılış tarihini takip eden 30 gün içinde en son çalışılan özel sektör iş yerinde sosyal güvenlik destek primine tabi çalışmaya başlamaları halinde, çalışılmaya başlandığı tarihten itibaren, sosyal güvenlik destek primi işveren hissesinin 5 puanlık kısmına isabet eden tutar Hazine tarafından karşılanacaktır
Kredi Garanti Fonu (“KGF”)* Teşvikleri:
Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından açıklanan Hazine Destekli Kefalet Sistemi yatırım destek paketlerinden bir tanesi de EYT destek paketi olup, işverenlerin EYT sürecinde kıdem tazminatı yükünü hafifletme amacı güden bu paket kapsamında toplamda 25 milyar TL kredi ayrılmıştır. Söz konusu paketten yeterli likiditeye sahip olan firmalar yararlandırılmayacak olup, kefalet oranı KOBİ’ler için %75, KOBİ Dışı işverenler açısından %70 olarak belirlenmiştir.
İşverenin emeklilik nedeniyle istifa eden çalışanlara kıdem tazminatı ödemelerinde “Kredi Garanti Fonu” ndan kefaletle banka kredisi kullanma imkanı getirilerek işveren KGF kefaletiyle kıdem tazminatı ödemelerini kredilendirebilecek, kıdem tazminatı yükünü kredi kullanarak karşılayabilecektir.
*Maliye Bakanlığı’nın kamuoyuna duyurusu yapılan KGF teşvikleri ile ilgili henüz yasal bir düzenleme çıkartılmamıştır. https://www.kgf.com.tr/ de de bu yönde herhangi resmi açıklamaya rastlanmamıştır.
SORU & CEVAP:
EYT kapsamında emekli olanlara kıdem tazminatı ödemesi ne zaman yapılacaktır?
EYT’ye hak kazanan personel öncelikle işverene emeklilik nedeniyle istifa ettiğine dair bir dilekçe sunarak işten ayrıldığını yazılı olarak bildirecektir.
İşçi, istifa dilekçesinin ekinde emekliliğe hak kazandığına dair ve emekliliğe hak kazandığını teyit eden e-devlet üzerinden alacağı bir belgeyi (“SGK Tescil ve Hizmet Dökümü”, “Normal Şartlarda Ne Zaman Emekli Olurum” ve “Çalışma Hayatım” uygulamaları ile sorgulama yaparak emeklilik şartlarının oluşup oluşmadığını gösterir belge) sunmak zorundadır.
Kıdem tazminatı hesabı, kural olarak işçinin emeklilik nedeniyle istifa ettiği tarih itibariyle yapılır.
Her halükarda; işveren kıdem tazminatı ödemesini işçinin emekliliğe hak kazandığını teyit eden ve e-devlet üzerinden aldığı bir belgeyi (“SGK Tescil ve Hizmet Dökümü”, “Normal Şartlarda Ne Zaman Emekli Olurum” ve “Çalışma Hayatım” uygulamaları ile sorgulama yaparak emeklilik şartlarının oluşup oluşmadığını gösterir belge) işverene ibraz etmesi halinde yapmalıdır.
EYT kapsamında emekli olanlara taksitler halinde kıdem tazminatı ödemesi mümkün müdür?
EYT kapsamında emeklilik taleplerinin bir anda ve yoğun biçimde geldiği işverenler yönünden işçiler ile ön görüşmeler yaparak anlaşma yoluna gidilmesi mümkündür. Y.9. HD. E. 2010/ 29003 K. 2012/ 41844 T: 10.12.2012
EYT kapsamında emekli olanlar hakkında hangi SGK kodu ile çıkış işlemleri gerçekleştirilebilecek?
İşveren, EYT kapsamındaki fesih işlemlerinde normal emeklilik prosedürlerini izleyecek olup bu kapsamda, 8 numaralı SGK kodunu (emeklilik, yaşlılık veya toptan ödeme nedeniyle) kullanacaklardır.
EYT kapsamında emekli olan bir işçi aynı işyerinde çalışmaya devam edebilir mi?
EYT kapsamında emekli olanlar, emekli oldukları işyerinde çalışmaya devam edebilirler. Çalışan, emekli olduktan sonra aynı işyerinde işe başlama isteğini işverene bildirdiği takdirde işveren, çalışanın maaşını, özlük haklarını, fazla mesai ödemelerini, çalışma saatlerini vb. tüm işçilik hak ve alacaklarını yeni bir iş sözleşmesi ile en baştan belirleyebilecektir.
Çalışanın 30 gün içerisinde emekli olduğu işveren nezdinde işe devam etmesi halinde işveren %5 oranında sosyal güvenlik destek primi indirimi hakkından yararlanabileceklerdir.
Ancak belirtmek gerekir ki, işverenin emeklilik sebebiyle iş akdi sona eren çalışan ile yeniden bir iş sözleşmesi imzalayıp imzalamama hususunda serbestisi olacaktır.Emekli olduktan sonra çalışmaya devam etme yönünde bir talep mevcut olduğunda işverenin bu talebi özgürce değerlendirme hakkı bulunmaktadır. Bu noktada işveren, çalışanlarından dilediği ile yeni bir sözleşme yapabilecek; diğer çalışanlar ise bu noktada eşit davranma yükümlülüğüne aykırılığa dayanrak herhangi bir hak talebinde bulunamayacaktır.
Askerlik/Doğum Borçlanması ile EYT’li Olunabilir mi?
Askerlik borçlanması ile EYT düzenlemesinden yararlanabilmek için askerlik hizmetinin ilk sigortalılık başlangıç tarihinden önce yapılmış olması gerekecektir.
İlk sigortalılık başlangıcından önceki dönemde yapılan askerlik hizmeti borçlanıldığında, ilk sigortalılık başlangıç tarihinden itibaren borçlanılan süre kadar geriye gidilecek, bulunacak tarih 8 Eylül 1999 ve öncesinde ise, prim gün sayısı ve sigortalılık süresi şartını yerine getirerek EYT kapsamında emekli olmak mümkün olacaktır.
Doğum borçlanması ile EYT düzenlemesinden yararlanabilmek için staj sigorta girişinden sonra, uzun süreli sigorta başlangıcından önce doğum yapılmış olması gerekecektir. Bu dönem borçlanılarak sigorta başlangıcı geri çekilecektir.
Bunun dışında doktora öğrenimi, tıpta uzmanlık, avukatlık stajını yapanların staj süreleri, kısmi süreli çalışılan aylara ait eksik süreler de borçlanılabilecektir.
Ancak; aday çırak, çırak veya stajyer sigortalılık başlangıcı olanlar EYT kapsamında değerlendirilmeyecektir ve herhangi bir talepte bulunamayacaklardır.