Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi (“Teklif”) 02.07.2022 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından kabul edilerek yasalaşmıştır.
Teklif’in gerekçesine bakıldığında; 6563 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanunun (“Kanun”) yürürlüğe girdiği tarihten bu yana bilgi ve iletişim teknolojilerinde yaşanan gelişmelerin ve COVID-19 salgınının etkisiyle, hızlı bir gelişim ve değişim sürecine giren e-ticaret ekosistemine yeni işletmeler, iş modelleri ve ürün gruplarının dâhil olduğu ve bu durumun, e-ticaret ekosistemindeki aktörler için daha önce karşılaşılmayan sorunları beraberinde getirdiği ve e-ticaret faaliyetlerine uygulanan kuralların değişime uyum sağlamasını gerektirdiği vurgulanmaktadır.
Teklif ile hedeflenen, elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılarının, pazaryerlerinde yer alan ve büyük bölümü mikro ve küçük işletmelerden oluşan işletmeler karşısındaki asimetrik pazarlık gücünün dengelenmesidir. Teklif’in gerekçesinde, elektronik ticaret pazaryerlerinin tekelleşmesine yönelik bir endişenin mevcut olduğu açıkça görülmektedir.
Teklif’in kabulü ile Kanun’da gerçekleştirilen başlıca değişiklikler şu şekildedir:
1- Elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı ve elektronik ticaret hizmet sağlayıcı tanımları Kanun’a eklenmiş, elektronik para kuruluşları ve finansman şirketleri gibi birtakım kuruluşların bu tanımlar kapsamında olmadığı vurgulanmıştır.
Değişiklikler ile:
- Elektronik ticaret hizmet sağlayıcı; elektronik ticaret pazar yerinde ya da kendine ait elektronik ticaret ortamında mal veya hizmetlerinin teminine yönelik sözleşme yapan ya da sipariş alan hizmet sağlayıcı,
- Elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı; elektronik ticaret pazar yerinde elektronik ticaret hizmet sağlayıcıların mal veya hizmetlerinin teminine yönelik sözleşme yapılmasına ya da sipariş verilmesine imkân sağlayan aracı hizmet sağlayıcı olarak tanımlanmıştır.
Kanun’a eklenen madde ile; seyahat acenteliği, sivil havacılık, bireysel emeklilik, bankacılık, sigortacılık, finansman, sermaye piyasası, ödeme hizmetleri ve bahis ve şans oyunları alanlarında faaliyet gösteren kuruluşların; elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı veya elektronik ticaret hizmet sağlayıcı kabul edilmeyeceği açıkça belirtilmiştir.
2- Elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılarına işlem hacmi ve adedi ile orantılı olarak çok sayıda ek yükümlülük getirilmiş olup bunlardan bir kısmı elektronik para kuruluşları ve finansman şirketlerini de ilgilendirmektedir.
Elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılar,
- Bir takvim yılındaki net işlem hacminin altmış milyar Türk lirasının üzerinde olması ve
- İptal ve iadeler hariç işlem sayısının yüz bin adedin üzerinde olması halinde, aşağıdaki hususlara uymakla yükümlüdür:
- 5464 sayılı Kanun kapsamında kredi kartıyla yapılan kredili ödeme işlemleri ile diğer ödeme işlemleri hariç olmak üzere, ekonomik bütünlük içinde bulunduğu bankaların ya da finansman şirketlerinin, kredi verme işlemleri dâhil sundukları her türlü hizmetin gerçekleştirilmesine ilişkin faaliyette bulunmasına imkân sağlayamaz.
- Ekonomik bütünlük içinde bulunduğu elektronik para kuruluşlarınca ihraç edilen elektronik paraların kabulüne ilişkin faaliyette bulunulmasına imkân sağlayamaz.
- Sadece kendi mağaza ağında, sadece belirli bir mal veya hizmet grubunun satın alınmasında veya yapılan bir anlaşma sonucunda sadece belirli bir hizmet ağında kullanılabilen ön ödemeli araçlarla ilgili hizmetler (yani kapalı devre hizmeti) sunamaz veya ekonomik bütünlük içinde bulunduğu kişilerce bu hizmetlerin sunulmasına imkân sağlayamaz.
Bu yükümlülükler, bir takvim yılındaki net işlem hacmi altmış milyar Türk lirasının ve iptal ve iadeler hariç işlem sayısı on milyon adedin üzerinde olan elektronik ticaret hizmet sağlayıcı hakkında kıyasen uygulanır.
Bu yükümlülükler, elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcının net işlem hacmine dahil edilen elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılar ile bunların ekonomik bütünlüğü içinde bulunup elektronik ticaret pazar yerinde faaliyet gösteren elektronik ticaret hizmet sağlayıcılar hakkında da uygulanır.
Teklif uyarınca “ekonomik bütünlük” ise, “Bir kişinin, bir ticaret şirketinin doğrudan veya dolaylı olarak paylarının en az yüzde yirmi beşine ya da oy haklarının çoğunluğuna veya onu yönetebilecek kararlan alabilecek payına sahip olmasını, şirket sözleşmesi uyarınca yönetim organında karar alabilecek çoğunluğu oluşturan sayıda üyeyi seçme hakkını haiz olmasını, kendi oy haklarının yanında bir sözleşmeye dayanarak tek başına veya diğer pay sahipleriyle birlikte oy haklarının çoğunluğunu oluşturmasını, bir ticaret şirketini sözleşmeye bağlı olarak hâkimiyeti altında bulundurmasını veya bu hallere bağlı olarak bu kişiyle bağlantılı tüm ticaret şirketleri ve bu kişiye ait işletmeler arasındaki ilişkiyi ya da pay sahibi olup olmadıklarına bakılmaksızın birden fazla ticaret şirketinin aynı kişi veya kişiler tarafından yönetilmesini” ifade etmektedir.
Mezkur yükümlülüklere aykırı hareket eden elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı ve elektronik ticaret hizmet sağlayıcılar hakkında on milyon Türk lirası idari para cezası uygulanarak aykırılığın ortadan kaldırılması için altmış gün süre verilir. Bu süre içinde aykırılığın ortadan kaldırılmaması halinde ise, idari para cezası kademeli olarak artmaktadır.
3- Elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılara, kendi pazaryerlerinde kendi markalarını satma yasağı getirilmiştir.
Elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı, aracılık hizmeti sunduğu elektronik ticaret pazar yerlerinde kendisinin veya ekonomik bütünlük içinde bulunduğu kişilerin markasını taşıyan ya da marka kullanım hakkını haiz olduğu malları satışa sunamaz veya bu malların satışına aracılık edemez. Bu malların, farklı elektronik ticaret ortamında satışa sunulması halinde bu ortamlar arasında erişim imkânı sunamaz ve birbirinin tanıtımını yapamaz. Ancak bu yasak, toplam satış hasılatının yarısından fazlasını elektronik ticaret dışındaki satışlardan elde eden kişilerin markasını taşıyan veya marka kullanım hakkını haiz olduğu mallar hakkında uygulanmaz.
4- Elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılar ve elektronik ticaret hizmet sağlayıcılar arasındaki güç dengesizliğinin engellenmesi adına, bir takım haksız ticari uygulamalar açıkça yasaklanmıştır.
Elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcının, aracılık hizmeti sunduğu elektronik ticaret hizmet sağlayıcının ticari faaliyetlerini önemli ölçüde bozan, makul karar verme yeteneğini azaltan veya belirli bir kararı almaya zorlayarak normal şartlarda taraf olmayacağı bir ticari ilişkinin tarafı olmasına sebep olan uygulamalarının haksız olduğu kabul edilmiştir.
Bu kapsamda kanun koyucu örnekleme yoluna gitmiş ve “Mal veya hizmet satışı karşılığında elektronik ticaret hizmet sağlayıcıya yapılması gereken ödemenin, en geç satış bedelinin elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcının tasarrufuna girdiği ve siparişin alıcıya ulaştığı tarihten itibaren beş iş günü içinde eksiksiz yapılmaması” gibi birtakım uygulamaların açıkça haksız ticari uygulamalar kapsamında değerlendirileceği belirtilmiştir. Bu örnek özelinde belirtmek isteriz ki, elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcının ekonomik bütünlük içinde bulunduğu ödeme hizmeti sağlayıcısına yapılan ödemelerin, elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcıya yapılmış kabul edilmesi gerektiği vurgulanmıştır.
5- Elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılara hukuka aykırı içerikleri yayından kaldırma yükümlülüğü getirilmiştir.
Elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcıların elektronik ticaret hizmet sağlayıcılar tarafından sunulan içerik ve içeriğe konu mal veya hizmetle ilgili hukuka aykırı hususlardan sorumlu olmaması yönündeki düzenleme büyük oranda korunmuştur. Ancak Teklif ile, işbu sorumsuzluk hali için, “diğer kanunlarda aksine hüküm bulunmamasının” şart olduğu düzenlenmiştir.
Dahası, her ne kadar elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılara bu noktada bir denetim ve gözetim yükümlülüğü yüklenmemekteyse de, elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcıların hukuka aykırı içerikten haberdar olması halinde derhal içeriği yayından kaldırması ve ilgili kamu kurum ve kuruluşlarına bildirimde bulunması öngörülmüştür.
Fikri ve sınai mülkiyet hakkı ihlallerine yönelik olarak hak sahiplerine elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılarına başvurma hakkı tanınmış, hakkında şikayette bulunulan elektronik ticaret hizmet sağlayıcılara ise karşı itiraz hakkı tanınmıştır. İşbu şikayet ve karşı itiraz süreçlerinin ise ayrıca bir yönetmelik ile düzenlenmesi öngörülmüştür.
6- Bazı elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılarına elektronik ticaret lisansı alma zorunluluğu getirilmiştir.
Bir takvim yılındaki net işlem hacmi on milyar Türk lirasının ve iptal ve iadeler hariç işlem sayısı yüz bin adedin üzerinde olan elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılara, faaliyetine devam edebilmek için Gümrük ve Ticaret Bakanlığından (“Bakanlık”) lisans almak ve lisansını yenilemek zorunluluğu getirilmiştir.
7- Elektronik ticaret alanında Bakanlığın denetim yetkileri artırılmıştır.
Bakanlığın denetim yetkileri güçlendirilmiş ve denetim kapsamında bilirkişi atanması ve denetim sonuçlarının açıklanmasının önü açılmıştır. Aynı zamanda Bakanlığın aracılık sözleşmesinde yer verilmesi zorunlu unsurları belirlemeye yetkili olduğu belirtilmiştir. Yine Bakanlık, sesli arama ve kısa mesaj yoluyla ticari elektronik ileti gönderen gerçek veya tüzel kişi abone bilgilerini Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumundan almaya yetkili kılınmıştır.
Bakanlığın artan denetim yetkilerine paralel şekilde, elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı ve elektronik ticaret hizmet sağlayıcılarının, Kanun kapsamındaki iş ve işlemlerine ilişkin bilgi ve belgeleri iş veya işlemin gerçekleştiği tarihten itibaren on yıl süreyle saklaması öngörülmüştür.