Giriş
MASAK tarafından; Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Şüpheli İşlem Bildirim Rehberi güncellenmiştir. İlgili rehber ile; Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri tarafından şüpheli işlem bildirimlerinin nasıl yapılacağına dair usul ve esaslara yer verilmiş olduğu, rehber içerisinde öncelikle şüpheli işlem bildirimlerinin elektronik ortamda gönderimine dair süreçler anlatılmış, daha sonra şüpheli işlem bildirim formlarının nasıl düzenleneceğine dair bilgilere yer verildiği belirtilmiştir.
Yürürlük
12.09.2025 tarihinden sonra elektronik olarak gönderilecek şüpheli işlem bildirimleri “Şüpheli İşlem Bildirim Rehberi (Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri ) 2.0 Sürümü” kapsamında belirtilen usul ve esaslar çerçevesinde gönderilecektir.
Genel Açıklama
5549 sayılı Kanun’un 4. maddesi uyarınca, yükümlüler nezdinde veya aracılığıyla gerçekleştirilen ya da teşebbüs edilen işlemlerde, mal varlığının yasa dışı yollardan elde edildiğine veya yasa dışı amaçlarla kullanıldığına dair bir bilgi veya şüphe bulunması halinde, bu işlemler MASAK’a bildirilmek zorundadır. Tedbirler Yönetmeliği’nin 28. maddesi uyarınca, Hazine ve Maliye Bakanlığı, şüpheli işlem bildirimlerinin elektronik ortamda ve e-imza ile yapılmasına ilişkin usul ve esasları yükümlü gruplar için ayrı ayrı belirleyebilir. Tebliğin 6. maddesine göre ise MASAK, bildirimlere ilişkin genel veya sektörel rehberler yayımlar ve bu rehberler MASAK’ın resmî internet sitesi veya MASAK.Online üzerinden duyurulur. Bildirimler, rehberlerde belirtilen kurallara uygun şekilde yapılmalıdır. Bu çerçevede, Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri, şüpheli işlem bildirimlerini yayımlanan rehbere uygun olarak gönderecektir.
Yükümlüler tarafından şüpheli işlem bildirimleri zorunlu hâller dışında elektronik yolla gönderilecektir. Elektronik ortamda gönderimin mümkün olmadığı zorunlu hâllerde şüpheli işlem bildirimleri kâğıt ortamında hazırlanarak Başkanlığa iletilecektir.
Erteleme Talepli Şüpheli İşlem Bildirimleri
5549 sayılı Kanun’un 19/A maddesi ve ilgili yönetmelik kapsamında, şüpheli bir işleme ilişkin ertelenme talebi ancak belirli koşullar sağlandığında yapılabilir.
Erteleme talepli bildirimde:
- İşlemin aklama veya terörizmin finansmanı suçu ile bağlantılı olduğuna dair belge veya ciddi emare bulunmalıdır.
- Bildirim, devam eden veya yapılmak üzere olan işlemler için yapılmalı, stok durumundaki mal varlığı için yapılmamalıdır.
- Bildirimde, “İşlemin Ertelenmesi Talepli” seçeneği işaretlenmeli ve form eksiksiz doldurulmalıdır.
- Yükümlü, MASAK tarafından karar tebliğ edilene kadar işlemi gerçekleştirmemelidir.
- Erteleme süresi, bildirim tarihinden itibaren 7 iş gününü geçemez. Bu süre içinde karar gelmezse işlem yapılabilir.
Şüpheli İşlem Bildirim Formunun Düzenlenmesi
Form, yedi ana bölümden oluşmaktadır:
- (A) Yükümlü Bilgileri – kuruluş adı, kodu vb.
- (B) Bildirime İlişkin Bilgiler – referans numarası, kategori, aciliyet.
- (C) Gerçek Kişi Bilgileri – kimlik, iletişim, bağlantı.
- (D) Tüzel/Diğer Kişi Bilgileri – unvan, vergi kimlik no, sicil bilgisi.
- (E) Şüpheli İşlem Bilgileri – işlem tarihi, yeri, tutarı, para birimi.
- (F) Şüphe Kategorisi – suç gelirlerinin aklanması, terörün finansmanı vb.
- (G) Açıklama – detaylı ve özgün açıklama zorunludur.
Şüpheli işlem formunun düzenlenmesinde yükümlüler tarafından aşağıdaki hususlara dikkat
edilmesi gerekmektedir.
- 5549 sayılı Kanun ve Tedbirler Yönetmeliğinde belirtilen yükümlülükler çerçevesinde şüpheli işleme ve şüpheli işlemi gerçekleştiren kişi ya da kişilere ilişkin tüm bilgi, belge ve diğer hususlara formda yer verilmesi yeterli açıklamada bulunulması gerekmektedir.
- Aynı konuyla ilgili birden çok gerçek ve/veya tüzel kişi hakkında tek bir ŞİB Formu düzenlenir.
Şüpheli İşlemle İlgili Gerçek Kişi Bilgileri
5549 sayılı Kanun’un 3. maddesi ve Tedbirler Yönetmeliği uyarınca, şüpheli işlem bildirimlerinde kimlik tespiti zorunludur. Bu tespit, tutardan bağımsız olarak her şüpheli işlemde yapılmalıdır.
Bildirim formunda:
- Şüpheli işlemle bağlantılı tüm gerçek kişilerin bilgileri eksiksiz şekilde yer almalıdır.
- Eğer işlem vekil veya temsilci aracılığıyla yapıldıysa, hem işlemi yapan hem de adına işlem yapılan ve varsa gerçek faydalanıcı ayrı ayrı belirtilmelidir.
- Yalnızca doğrudan işlem yapan kişiler değil, dolaylı ilişkili kişiler de (örneğin, işlemi organize eden ya da yönlendiren) bildirilmelidir.
- Açıklama alanında, tüm ilgili kişiler için kimlik bilgileri, 5549 sayılı Kanun’un 3. maddesinde öngörülen kapsamda eksiksiz olarak yer almalıdır.
Şüpheli İşlemle İlgili Tüzel/Diğer Kişilere Ait Bilgiler
5549 sayılı Kanun ve Tedbirler Yönetmeliği gereği, şüpheli işlem bildirimlerinde, işlemde yer alan tüzel kişiler ve benzeri teşekküller için de kimlik tespiti yapılmalıdır. Bu zorunluluk, tutardan bağımsız olarak geçerlidir.
Bildirim formunda:
- İşlem, aşağıdaki kuruluşlar adına yapılmışsa, bu kuruluşlara ait bilgiler mutlaka yer almalıdır:
- Ticaret siciline kayıtlı tüzel kişiler
- Yurt dışında yerleşik tüzel kişiler
- Tüzel kişiliği olmayan teşekküller
- Dernek, vakıf, siyasi parti, sendika, federasyon, konfederasyon
- Yurt dışında kurulmuş güven sözleşmeleri vb.
- Yalnızca adına işlem yapılan kuruluşlar değil, şüpheli işlemle dolaylı ilişkili diğer tüzel/diğer kişilere ait bilgiler de belirtilmelidir.
- Formda birden fazla tüzel kişi varsa, D bölümü her biri için ayrı ayrı doldurulmalıdır.
- Açıklama alanında yer verilen tüm tüzel kişilere ait bilgiler açık şekilde yazılmalıdır.
Şüpheli İşlem Bilgileri
Bu bölümde, parasal değer içeren ve şüpheli görülen işlem ya da işlemlere ilişkin bilgiler verilir.
- Parasal içermeyen durumlar (örneğin şüpheli hesap açılışı, kasa ziyareti, vekâlet işlemleri) varsa, bunlar yalnızca açıklama (H) bölümünde belirtilmeli, şüpheli işlem bilgileri (E) bölümü boş bırakılmalıdır.
- (E) bölümü, yalnızca şüphe duyulan ve parasal tutar içeren işlemleri özetlemek için kullanılır. Şüpheli olmayan işlemler bu alana yazılmamalıdır.
İşlem Türleri:
- Tek işlem: Şüphe duyulan işlem tek bir işlem ise, “Tek İşlem” seçilerek bildirilir.
- Çoklu işlem: Belli bir tarih aralığında birden fazla şüpheli işlem varsa, toplam tutar ve tarih aralığı ile birlikte “Çoklu İşlem” olarak raporlanır.
Eğer işlemler farklı türlerde, şubelerde veya kanallarda yoğunlaşmış ise, her bir grup için (E) bölümü ayrı ayrı tekrarlanabilir.
Şüphe Kategorisi
Şüphe kategorisi, şüpheli işlemlerde yer alan kişi veya işlemlerin hangi yasa dışı faaliyetlerle ilişkili olabileceğine dair yükümlü tarafından yapılan değerlendirmeyi ifade eder.
Temel Noktalar:
- Şüphe kategorisi, bir suç işlendiği anlamına gelmez; yalnızca kuvvetli şüphe olduğuna dair işaret sağlar.
- Tedbirler Yönetmeliği, yükümlülerin yetki ve imkânları dâhilinde araştırma yaparak formu doldurmasını zorunlu kılar.
- 5549 sayılı Kanun’un 10. maddesi, yükümlülerin bu kapsamda yaptığı bildirimlerden dolayı hukuki ve cezai sorumluluğu bulunmadığını belirtir.
Şüpheli İşlem Açıklama Alanı
Tedbirler Yönetmeliği ve Uyum Programı Yönetmeliği, şüpheli işlem bildiriminde bulunmadan önce, yükümlülerin yetki ve imkânları ölçüsünde detaylı araştırma yapmalarını zorunlu kılar.
Yüksek riskli müşteri gruplarında daha fazla bilgi toplama ve işlemlerin amacını, fon kaynaklarını araştırma yükümlülüğü vardır.
5549 sayılı Kanun’un 10. maddesi, yükümlülüklerini yerine getiren kişi ve kurumların hukuki ve cezai sorumluluğu olmadığını güvence altına alır.
Açıklama alanı, şüpheli işlemle ilgili tüm detayların, araştırma sonuçlarının ve şüphe nedenlerinin açıkça ve kısıtlama olmadan yazıldığı bölümdür. Asgari 300, azami 50.000 karakter sınırı vardır.
Açıklamalar mutlaka formun kendi alanına yazılmalı, ayrı bir dosya olarak eklenmemelidir.
Aynı açıklama metninin tekrar tekrar kullanılmaması, her bildirime özel ve özgün açıklama yapılması gerekir.
Açıklamada geçen kişi, kurum, hesap ve işlemlerle ilgili bilgiler, formun sadece açıklama alanında değil, ilgili bölümlerinde (örneğin “Gerçek Kişiler”, “Tüzel Kişiler” gibi) de yapısal olarak girilmelidir.
Bu bilgi sadece açıklama kısmına yazılırsa, bildirim eksik ve yetersiz sayılabilir.
Şüpheli İşlem Tipleri
Şüpheli işlem tipleri, yükümlülerin işlem ve müşteri davranışlarını daha etkin biçimde değerlendirmeleri için sınıflandırılmıştır. Rehberde aşağıdaki ana başlıklar altında çok sayıda tip tanımlanmıştır:
- Müşteri Profiline İlişkin Tipler: Bilgi vermekten kaçınma, olağandışı davranışlar, ekonomik durumla uyumsuz işlemler.
- Sektöre Özgü Tipler: Faktoring, finansman ve kiralama işlemlerinde sahtecilik, piyasa dışı fiyatlar, karmaşık mülkiyet yapıları.
- Terör Örgütleri veya Riskli Ülkeler: Fon transferleri, riskli bölgelerle işlemler, malvarlığı dondurulan kişilerle bağlantılar.
- Kâr Amacı Gütmeyen Kuruluşlar: Amaç ve mali işlemler arasında uyumsuzluklar, yoğun yabancı kaynaklı bağışlar.
- Kitle İmha Silahlarının Finansmanı: Nükleer silahlarla ilişkili olabilecek kişi veya kuruluşlarla işlemler.
Rehbere ilişkin ayrıntılar Linkten ulaşabilirsiniz.
https://ms.hmb.gov.tr/uploads/sites/12/2025/09/SIB-REHBER-FKFF-2.0-6f446e9f5935c4ac.pdf
SONUÇ
5549 sayılı Kanun ve ilgili ikincil mevzuat çerçevesinde, şüpheli işlem bildirimi yükümlülüğü; finansal sistemin suistimalini önlemek, suç gelirlerinin aklanması ve terörizmin finansmanı ile etkin mücadele etmek amacıyla yükümlülere önemli sorumluluklar yüklemektedir. Bu kapsamda yükümlüler, şüpheli işlem tespitinde yalnızca şekli bir bildirim yapmakla yetinmeyip, yetki ve imkânları çerçevesinde gerekli araştırmaları yaparak bildirime konu işlemi ve ilgili kişi/kurumları dikkatle değerlendirmeli ve formun tüm alanlarını usulüne uygun şekilde doldurmalıdır. Özellikle açıklama alanında, şüpheli işlemle ilgili tüm bilgi, bulgu ve değerlendirmelere açık ve anlaşılır bir şekilde yer verilmesi; ayrıca bu açıklamaların ilgili bölümlerle yapısal olarak tutarlı olması büyük önem arz etmektedir. Otomatik sistemlerle oluşturulan kalıplaşmış açıklamalardan kaçınılmalı, her bildirim özelinde özgün ve gerekçeli açıklamalar yapılmalıdır. Tüm bu süreçlerin mevzuata uygun şekilde yürütülmesi, MASAK’ın analiz ve değerlendirme faaliyetlerinin etkinliğini artıracak; yükümlü kurumların da yasal yükümlülüklerini eksiksiz şekilde yerine getirmesini sağlayacaktır.
Turkish