1. Dijital Bankacılık
Dijital bankalar, tamamen dijital olarak hizmet veren, fiziksel şubesi bulunmayan bankalardır. Dijital bankalar, müşterilerin bankacılık alanındaki süreçlerin daha hızlı ve pratik olarak ilerlemesi ve sürekli ulaşılabilirlik ihtiyacına yönelik olarak, teknolojik altyapıları kullanarak müşteri memnuniyetinin önplanda olduğu kullanıcı dostu platformlar halini almışlardır. Müşterilerin yalnızca hesap açma işlemlerinin gerçekleştirilmesi değil; nakit ihtiyaçlarına hızlı şekilde kaynak sağlanması, birikimlerinin yönetilmesine kadar çok sayıda hizmet sunulmaktadır.
Son yıllarda FinTech şirketleri ve yapay zeka teknolojilerindeki hızlı ilerlemeler, bankacılık sektöründe hizmet sunumunu köklü bir şekilde değiştirmiştir. Teknolojiye uyum sağlayan banka müşterileri, artık geleneksel banka şubelerine ihtiyaç duymadıklarını göstermektedir. Bu nedenle, İngiltere, ABD ve Çin gibi ülkelerde şubesiz dijital bankacılık döneminin başladığı ve bu bankaların müşteri sayısı ve büyüklüğü açısından geleneksel bankalarla rekabet edebilir hale geldiği gözlenmektedir. Dünya genelinde bu yeni nesil bankacılık sistemi neredeyse bir trend haline gelmiştir ve Türk bankacılık sektörü de bu değişime kayıtsız kalmamıştır. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) tarafından hazırlanan bir yönetmelikle, fiziksel şubesi olmayan, tamamen dijital olarak faaliyet gösterecek bankalara bankacılık lisansı verilmesi mümkün hale getirilmiştir. (Beybur, 2022, s. 2)
1.1. Geleneksel Bankacılık ile Farkları
Geleneksel bankacılığın tarihi çok eskilere dayanmakta ve geleneksel bankalar müşterileri ile işlemlerinin tamamını yüz yüze gerçekleştirmektedirler. Geleneksel bankalar, müşterileri ile şubeleri ve banka personelleri aracılığıyla iletişim kurmaktadırlar. Müşteriler banka şubelerine giderek kredi başvurusu, hesap açma işlemleri gibi işlemlerini gerçekleştirmektedir.
Dijital bankalar, internet siteleri veya mobil uygulamaları aracılığı ile müşterilerine tüm bankacılık hizmetlerinden yararlanabilme imkanı sunmaktadır. Müşteriler bu sayede bu hizmetleri günün 24 saati ve her yerde alabilmektedirler. Dijital bankalar, müşteri deneyimini ön planda tutmaktadırlar. Müşteri memnuniyetini artırmak için kullanıcı dostu arayüzler, hızlı işlem süreleri ve kişiselleştirilmiş hizmetler sunarlar. Ayrıca, veri analitiği ve yapay zekâ gibi teknolojiler kullanılarak müşteri ihtiyaçları ve tercihleri daha iyi anlaşılır ve buna yönelik öneriler sunarlar (Maes & Degryse, 2004, pp. 2367-2403).
1.2. Elektronik Bankacılık ile Farkları
Dijital bankacılık çoğu zaman elektronik bankacılık ile karıştırılmaktadır. Bankaların Bilgi Sistemleri ve Elektronik Bankacılık Hizmetleri Hakkında Yönetmelik’te yer alan tanımına göre elektronik bankacılık, “internet bankacılığı, mobil bankacılık, telefon bankacılığı, açık bankacılık servisleri ile ATM ve kiosk cihazları gibi müşterilerin, uzaktan bankacılık işlemlerini gerçekleştirebildikleri veya gerçekleştirilmesi için bankaya talimat verebildikleri her türlü elektronik dağıtım kanalını” ifade etmektedir. Buradan anlaşılacağı üzere, geleneksel bankacılık faaliyetlerinin elektronik ortamda yürütülmesine ilişkin hizmetlerden bahsedilmektedir. Diğer bir ifadeyle elektronik bankacılık; elektronik kanallar vasıtasıyla bireysel ve küçük diğer bankacılık ürünlerinin ve hizmetlerinin sağlanmasıdır.
2. Türkiye’de Dijital Bankacılık Tanımı ve Yasal Düzenlemeler
Ülkemizde dijital bankacılık, faaliyetleri ve kuruluş şartlarına ilişkin hususlar, Dijital Bankaların Faaliyet Esasları ile Servis Modeli Bankacılığı Hakkında Yönetmelik (“Yönetmelik”)’te düzenlenmiştir. Yönetmelik incelendiğinde, dijital bankacılık yeni bir uygulama olması nedeniyle, dijital bankalara ilişkin eksik kalan konularda 5411 sayılı Bankacılık Kanunu ile Bankaların İzne Tabi İşlemleri ile Dolaylı Pay Sahipliğine İlişkin Yönetmeliği (İTİY)’ne atıf yapıldığı görülmektedir. Yönetmelik’in “Tanımlar ve Kısaltmalar” başlıklı 3. maddesinde ise dijital bankacılık, “Bankacılık hizmetlerini fiziksel şubeler yerine elektronik bankacılık hizmetleri dağıtım kanalları aracılığıyla sunan kredi kuruluşunu” şeklinde tanımlanmıştır.
Dijital bankacılık, T.C. Cumhurbaşkanlığı Finans Dönüşüm Ofisi FinTek Sözlüğünde ise “Bankacılık hizmetlerinin fiziksel şubeler yerine elektronik dağıtım kanalları aracılığıyla dijital ortamda sunulmasıdır.” olarak tanımlanmıştır.
Dijital bankalar tamamen dijital kanallar aracılığıyla hizmet veren bankalardır. Bu bankaların bir fiziksel şubesi bulunmaz ve kendi lisansları ile temel bankacılık faaliyetlerini yürütürler. Temel anlayış olarak; müşteri odaklılık, kullanım kolaylığı ve sade/basit bankacılık süreçlerini prensip edinen dijital bankalar; maliyet etkin, modernize ve hızlı oluşlarıyla geleneksel bankacılık anlayışının en büyük rakiplerinden biridir (Bilir, 2020, s. 187).
Yönetmelik kapsamında dijital banka faaliyetinde bulunabilecek bankaların yalnızca mevduat ve katılım bankaları olduğu belirtilmiştir. Yine Yönetmelik’in “Genel Esaslar” başlıklı 4. maddesinde dijital bankaların, Yönetmelik ya da ilgili alt düzenlemelerde aksi belirtilmediği sürece, mevduat ya da katılım bankası olmalarına göre, kredi kuruluşlarının gerçekleştirebileceği tüm faaliyetleri yerine getirebilirler. Yönetmelik’te geçen kredi kuruluşu ifadesi nedeni ile dijital bankaların yalnızca mevduat veya katılım bankası olarak kurulmalarına ve faaliyet göstermelerine izin verilmektedir. İlgili maddede ayrıca belirtildiği üzere dijital bankalar, 5411 sayılı Bankacılık Kanunu ve ilgili düzenlemeler çerçevesinde kredi kuruluşlarının uymakla yükümlü olduğu tüm mevzuat hükümlerine ilave olarak bu Yönetmelik’te yer verilen hükümlere de uymakla yükümlüdürler.
Yönetmelik’in “Fiziksel Erişim Noktaları” başlıklı 6. maddesinde yer alan dijital bankacılığa ilişkin düzenlemeler ise şu şekildedir:
- Dijital bankaların kredi müşterileri, yalnızca finansal tüketicilerden ve KOBİ’lerden oluşabilir.
- Dijital bankaların, müşteri şikâyetlerini ele almak üzere en az bir fiziksel büro kurması zorunludur.
- Dijital bankalar kendi kuracakları ATM ağları ya da diğer ATM ağları üzerinden müşterilerine hizmet sunabilir.
Her ne kadar dijital bankalar için şubesiz bankacılık gibi tanımlamalar benimsenmiş olsa da Yönetmelik’te yer alan düzenlemeler ile müşterilerin ulaşılabilirliğini sağlamak adına fiziksel büro kurulması gibi zorunluluklar getirildiği görülmektedir.
Değinildiği üzere dijital bankalar, geleneksel bankalardan daha ulaşılabilir bir noktada hızlı ve pratik hizmetler sunmaktadır. Dijital bankalar, bu hizmetleri sağlayabilmek ve müşteri memnuniyeti için yapay zeka teknolojileri kullanmaktadır. Her ne kadar hukuki düzenlemeler, dijital bankaların sahip olduğu teknolojileri aynı hızda yakalayamasa da müşteriler tarafından hızla daha tercih edilebilir bir noktaya ulaşmaktadır.
KAYNAKÇA
- Oruç, Merve Gamze. İstanbul, 2023. Dijital Bankacılık Uygulamaları Yüksek Lisans Tezi, Bahçeşehir Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı.
- Özcan, Zeynep Özge. 2007. Türkiye’de Elektronik Bankacılık: İnternet Bankacılığı Üzerine Bir Çalışma Yüksek Lisans Tezi. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- T.C. Cumhurbaşkanlığı Finans Dönüşüm Ofisi FinTek Sözlüğü.
Turkish