Giriş

Hazine ve Maliye Bakanlığı Mali Suçları Araştırma Kurulu tarafından; Finansal Kuruluşlara Yönelik Terörizmin Finansmanıyla Mücadele Rehberi (2025) güncellenmiştir. 

1. Amaç ve Kapsam

Terör örgütleri, faaliyetlerini sürdürebilmek için mali kaynaklara ihtiyaç duyar. Bu kaynaklar hem yasal olmayan yöntemlerden (kaçakçılık, fidye, haraç vb.) hem de yasal görünümlü yöntemlerden (dernek/vakıf bağışları, ticari faaliyetler) sağlanabilmektedir. Rehberin amacı, finansal kuruluşların maruz kalabileceği riskleri tanımlamak, alınacak önlemleri ve yasal yükümlülükleri ortaya koymaktır.

2. Türkiye’deki Terörizmin Finansmanı Riski

Türkiye, jeopolitik konumu nedeniyle farklı ideolojik yapılara sahip birçok örgütün hedefindedir. Başlıca tehdit oluşturan örgütler:
– Fetullahçı Terör Örgütü (FETÖ)
– PKK/KCK-PYD/YPG
– DEAŞ, El Kaide ve fraksiyonları
– DHKP-C ve diğer sol örgütler (MLKP, TKP/ML, TİKKO, MKP/HKO, BÖG, MLSPB, DKP)

Örgütler hem yurtiçinden hem de yurtdışından finansman sağlamaktadır. Özellikle Avrupa’daki bağış kampanyaları, etkinlikler ve paravan ticari faaliyetler önemli bir kaynak oluşturmaktadır.

3. Başlıca Finansman Kaynakları

Yasal Olmayan Kaynaklar:
– Uyuşturucu ve silah kaçakçılığı
– İnsan kaçakçılığı
– Haraç, gasp, fidye, şantaj
– Sahtecilik, soygun ve hırsızlık

Yasal Görünümlü Kaynaklar:
– Bağış ve aidatlar
– Dernek ve vakıf suistimalleri
– Paravan ticari işletmeler
– Örgütsel yayın ve etkinlik gelirleri

Dış Destek: Avrupa başta olmak üzere yurtdışından sağlanan mali yardımlar, örgütlerin önemli bir gelir kalemidir.

4.Kullanılan Finansal Yöntemler

– Bankacılık sistemi (internet bankacılığı, ön ödemeli kartlar, EFT/havale)
– Alternatif havale sistemleri (Havala)
– Nakit kuryeler
– Ticari faaliyetlerin suistimali (paravan şirketler)
– Sosyal medya ve crowdfunding (bağış/donation)
– Kripto varlıklar ve dijital cüzdanlar

5. Hukuki Çerçeve

Uluslararası Düzenlemeler:
– BM Terörizmin Finansmanının Önlenmesi Sözleşmesi (1999)
– FATF Tavsiyeleri
– AB AML/CFT Direktifleri

Ulusal Mevzuat:
– 6415 sayılı Kanun: Terör örgütlerine fon sağlamak 5–10 yıl hapis cezası
-5549 sayılı Kanun: Suç gelirlerinin aklanmasının önlenmesi ve finansal kuruluşlara yükümlülükler

6. Finansal Kuruluşların Yükümlülükleri

6.1 Yükümlü Kavramı

5549 sayılı Kanun ve Tedbirler Yönetmeliği uyarınca bankalar, sigorta ve emeklilik şirketleri, aracı kurumlar, faktoring ve finansman şirketleri, ödeme kuruluşları, elektronik para kuruluşları, kıymetli maden aracı kuruluşları, kripto varlık hizmet sağlayıcılar vb. yükümlü kabul edilir. Ayrıca noterler, avukatlar (sınırlı faaliyetler için), spor kulüpleri ve bazı ticaret alanları da kapsam dâhilindedir.

6.2 Temel Yükümlülükler

– Müşteri Tanıma (KYC) ve Kimlik Tespiti: Müşterinin Tanınması Yükümlülüğü, 5549 sayılı Kanun ve ilgili yönetmelikler kapsamında, yükümlü kurumların işlem yapmadan önce müşterilerinin kimliğini tespit etmesini ve gerekli tedbirleri almasını zorunlu kılar. Kimlik tespiti, bu yükümlülüğün temel unsurudur ve bazı durumlarda tutara bakılmaksızın yapılmalıdır:

• Sürekli iş ilişkisi kurulurken, Mevcut kimlik bilgilerinin yeterliliğinden şüphe duyuluyorsa, 
• Şüpheli işlem bildirimi gereken hallerde. 

Bunların dışında kimlik tespiti gereken diğer durumlar ise:

• Tek seferde veya bağlantılı şekilde yapılan işlemlerin toplamı 185.000 TL (KVHS’ler için 15.000 TL) ve üzerindeyse,
• Kripto varlık transferleri veya elektronik transferlerde tutar 15.000 TL veya üzerindeyse.

Kimlik tespiti, işlem yapılmadan önce tamamlanmalı, yapılamazsa işlem reddedilmeli veya iş ilişkisi sonlandırılmalıdır. Ayrıca kripto varlık transferlerinde gönderici ve alıcı bilgileri eksiksiz alınmalı, sıkılaştırılmış tedbirler uygulanmalıdır. Bu konular, 2025 yılında yayımlanan MASAK Tebliği ile detaylandırılmıştır.
– Sürekli iş ilişkisi kurulması, 185.000 TL üzeri işlemler (kripto varlık ve elektronik transferlerde 15.000 TL), ve şüpheli işlem durumlarında kimlik tespiti zorunludur.
– Kimlik tespiti yapılamazsa işlem reddedilmeli ve ilişki sonlandırılmalıdır.

– Gerçek Faydalanıcının Tespiti:
Gerçek faydalanıcı, bir işlemde nihai kontrol ve nüfuz sahibi olan gerçek kişidir. Bu kişinin kim olduğunun tespiti, suç gelirlerinin aklanması ve terörizmin finansmanıyla mücadelede büyük önem taşır.

Yükümlülük Kapsamında Yapılması Gerekenler: Yükümlüler, işlem yapan kişilerin arkasındaki gerçek faydalanıcıyı belirlemek için gerekli tedbirleri almak zorundadır.

Ticaret siciline kayıtlı tüzel kişilerle iş ilişkisi kurulurken:

• %25’ten fazla hissesi olan gerçek kişi ortakların kimliği tespit edilir.
• Böyle ortak yoksa ya da gerçek faydalanıcı olmadıklarından şüphe duyuluyorsa, kontrol yetkisi olan kişiler tespit edilir.
• Hâlâ tespit edilemiyorsa, tüzel kişilikte en üst düzey icra yetkisine sahip kişiler gerçek faydalanıcı kabul edilir.

Tüzel kişiliği olmayan yapılar için de benzer kurallar geçerlidir. Kimlik bilgileri alınır, doğruluğu teyit edilir (örneğin noter onaylı imza sirküsü ile). Yurt dışı tüzel kişi ortakları için bilgiler, resmi kuruluşların açık kaynaklarından teyit edilebilir.

 Gerçek Faydalanıcı Sicili:

• 13 Temmuz 2021 tarihli Tebliğ ile Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB) nezdinde Gerçek Faydalanıcı Sicili oluşturulmuştur.
• Kurumlar vergisi mükellefleri yılda 4 kez, diğer mükellefler yılda 1 kez faydalanıcı bildiriminde bulunur.
• Değişiklikler 1 ay içinde GİB’e bildirilmelidir.
• Mükellefler, Dijital Vergi Dairesi üzerinden kare kodlu belge alabilir; yükümlüler bu belgeyi doğrulayarak kontrol yapabilir.
• GİB’e bildirilen bilgiler ile yükümlülerin tespit ettiği bilgiler arasında fark varsa, şüpheli işlem bildirimi yapılmalıdır.

 Ulusal ve Uluslararası Rehberler:

• MASAK rehberleri, sıkça sorulan sorular bölümü ve FATF rehberleri, yükümlülüğe uyum için kullanılabilir.

– Devamlı Bilgi Verme Yükümlülüğü (5549 sayılı Kanun m.6)

• Yükümlüler, MASAK tarafından belirlenen tutarı aşan işlemleri düzenli olarak MASAK’a bildirmek zorundadır.
• Hangi işlemlerin bildirileceği, süresi ve yöntemi MASAK tarafından belirlenir.

Bilgi ve Belge Verme Yükümlülüğü (5549 sayılı Kanun m.7)

• Tüm kişi ve kurumlar, MASAK’ın talep ettiği bilgi ve belgeleri eksiksiz ve doğru şekilde vermekle yükümlüdür.
• Özel kanunlara dayanarak bilgi vermekten kaçınılamaz.

Muhafaza ve İbraz Yükümlülüğü (5549 sayılı Kanun m.8)

Yükümlüler;

• Belgeleri düzenleme tarihinden,
• Defter ve kayıtları son kayıt tarihinden,
• Kimlik tespit belgelerini son işlem tarihinden itibaren
• → 8 yıl süreyle saklamalı ve yetkililere sunmalıdır.

Elektronik Tebligat Yükümlülüğü (5549 sayılı Kanun m.9/A)

Bankalar, sigorta şirketleri, kripto varlık hizmet sağlayıcılar vb. finansal kurumlar;

• MASAK ve ilgili kurumların tebligatlarını elektronik ortamda almak ve yanıtlamak zorundadır.
• 7201 sayılı Tebligat Kanunu’nun genel elektronik tebligat hükümleri yerine, özel hükümler uygulanır.

Uyum Programı Oluşturma ve Uyum Görevlisi Atama Yükümlülüğü (5549 Sayılı Kanun – Madde 5)

Uyum Programı Oluşturması Gereken Yükümlüler:

• Bankalar
• Sigorta ve emeklilik şirketleri
• Portföy yönetim şirketleri
• Ödeme kuruluşları
• Kripto varlık hizmet sağlayıcıları
• Sermaye piyasası aracı kurumları, faktoring, finansman ve kiralama şirketleri, vb.

Uyum Programının İçermesi Gereken Unsurlar:

• Kurum politikası ve prosedürleri
• Risk yönetimi faaliyetleri
• İzleme ve kontrol faaliyetleri
• Uyum görevlisi atanması ve uyum birimi oluşturulması
• Eğitim faaliyetleri
• İç denetim faaliyetleri

Münhasıran Uyum Görevlisi Atama Zorunluluğu

Sadece Uyum Görevlisi Atamakla Yükümlü Olanlar:

• Ödeme kuruluşları (sınırlı faaliyet yürütenler)
• Tasarruf finansman şirketleri
• Kargo şirketleri
• Orta, büyük ve çok büyük ölçekli e-ticaret aracı hizmet sağlayıcıları
• Online bahis ve şans oyunu bayileri (fiziksel şubesi olmayan)
• Varlık yönetim şirketleri
• Reasürans şirketleri
• Takas ve saklama hizmeti veren bazı finansal kurumlar

Bu yükümlüler, faaliyet izni aldıktan sonra 30 gün içinde uyum görevlisi atamalıdır.

Ek Risk Yönetimi ve Malvarlığının Dondurulması Önlemleri

Tüm yükümlüler, şu yasal düzenlemelere uyum sağlamakla yükümlüdür:

• 6415 sayılı Terörizmin Finansmanının Önlenmesi Kanunu
• 7262 sayılı Kitle İmha Silahlarının Yayılmasının Finansmanının Önlenmesi Kanunu

Alınması Gereken Önlemler:

• Malvarlığı dondurma kararlarının eksiksiz uygulanması
• Bu kararlara uyulmaması riskine karşı gelişmiş kontrol mekanizmalarının kurulması
• Müşteri ve işlemlerin sürekli izlenmesi
• Elektronik ve kripto varlık transferlerinde:
• Gönderici ve alıcı bilgilerinin kontrol edilmesi
• Potansiyel eşleşme kriterlerine göre inceleme yapılması

Şüpheli işlemler, herhangi bir parasal sınır gözetmeksizin MASAK’a bildirilir. Şüpheli işlemlerin devamlı bilgi verme kapsamında bildirilmiş olması şüpheli işlem bildirim yükümlülüğünü ortadan kaldırmaz.

Şüpheli işlem kavramında geçen işlem ifadesi tek bir işlem ile sınırlı olmayıp, birden çok işlemi kapsayabilir. Birden çok işlem bir arada ele alınarak değerlendirildiğinde şüphe arz eden işlemler için tek bir ŞİB formu düzenlenir.

Ayrıca yükümlüler, Başkanlığa şüpheli işlem bildiriminde bulunulduğunu, yükümlülük denetimi ile görevlendirilen denetim elemanları ile yargılama sırasında mahkemeler dışında, işleme taraf olanlar dâhil hiç kimseye açıklayamazlar. Bu yükümlülüğün ihlali halinde ihlali gerçekleştiren kişi, 5549 sayılı Kanunun “Yükümlülük ihlâlinde adlî ceza” başlıklı 14 üncü maddesi mucibince bir yıldan üç yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır.

6.3 Yaptırımlar (İhlal Halinde)

– İdari Para Cezaları:
* Kimlik tespiti ihlali: 100.000 TL’ye kadar
* Şüpheli işlem bildirmeme: 500.000 TL’ye kadar
* Saklama ihlali: 100.000 TL’ye kadar
* Uyum programı ihlali: 2.000.000 TL’ye kadar

– Ceza Hukuku Sorumluluğu: Yükümlülüklerin kasten ihlali, aklama veya Terörizmin Finansmanı suçuna iştirak olarak değerlendirilebilir.
– İtibar ve Denetim Riski: MASAK raporları lisans iptali veya faaliyet kısıtlamasına yol açabilir.

2025 Yılı İdari Para Ceza Tutarları

Bunların yanı sıra, 5549 sayılı Kanunun 14 üncü maddesinin birinci fıkrasında bilgi ve belge verme, muhafaza ve ibraz ile şüpheli işlem bildirimi gizliliği yükümlülüklerinin ihlal eden kimse 1 yıldan 3 yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adli para cezasıyla cezalandırılır hükmü yer almaktadır.

7.Sonuç

Rehber, finansal kuruluşların terörizmin finansmanı risklerini anlaması, şüpheli işlemleri tespit etmesi ve ulusal/uluslararası mevzuata uygun hareket etmesi için hazırlanmıştır. Risk temelli yaklaşımın benimsenmesi ve şüpheli faaliyetlerin MASAK’a bildirilmesi, Terörizmin Finansmanı ile mücadelede kilit rol oynamaktadır.